Opis gekona orzęsionego

Rhacodactylus ciliatus (Guichenot, 1866)
Nazwa polska – Gekon orzęsiony
Nazwa angielska – Crested gecko
Nazwa czeska – Pagekon řasnatý
Nazwa niemiecka – Kronengecko,

Ogólna charakterystyka

Gekon Rhacodactylus ciliatus jest jednym z najpopularniejszych (w hodowli) gatunków należących do rodzaju Rhacodactylus. Pierwszy człon nazwy wywodzi się z greckiego Rhakos, co znaczy kolec i Dactylus co znaczy palec. Natomiast drugi człon ciliatus, wywodzi się z łaciny i oznacza grzywkę lub rzęsy. Związane to jest z malutkimi rzęskami, które zaczynają się nad oczami i biegną wzdłuż całego ciała.
Rhacodactylus ciliatus został po raz pierwszy opisany przez Guichenot'a w 1866 roku. Do 1994 roku myślano, że jest to gatunek wymarły. W tymże roku, po tropikalnej burzy, został ponownie odkryty na Wyspie Pines, a następnie kilka kolejnych ekspedycji potwierdziło występowanie tych gekonów na innych wyspach Nowej Kaledonii (Grande Terre, Wyspie Pines, Kutomo oraz Archipelagu Belep). Okazało się, że te złapane w latach 1994 – 1996 osobniki bardzo szybko zaaklimatyzowały się do warunków terraryjnych i zaczęły się rozmnażać, dając nowe pokolenia gekonów, które trafiły do hobbystów. Obecnie w USA gekon orzęsiony dorównuje popularnością gekonowi lamparciemu jako gatunek proponowany początkującym terrarystom.
Ciliatusy są nocnymi, zamieszkującymi lasy deszczowe jaszczurkami, które można znaleźć w ciągu dnia przede wszystkim w norkach, między liśćmi niskich krzaków, oraz w ściółce. Kiedy zapada zmrok, te niesamowite gekony, wychodzą ze swoich kryjówek, aby zacząć nocne życie. Gekony te posiadają zdolność wydawania dźwięków w postaci warknięć, szczeknięć, mlaśnięć, najczęściej w czasie porozumiewania się z innymi osobnikami, zwierzęta trzymane pojedynczo, raczej nie wydają żadnych dźwięków

Wygląd

Ciliatusy są jednymi z najmniejszych gekonów z rodzaju Rhacodactylus. Pomimo tego są i tak całkiem duże jak na gekony, ponieważ dorosłe osobniki osiągają rozmiary do 20 – 22 cm i masę do 65 g. Długość samego ciała bez ogona (SVL) wynosi około 11 cm. Osobniki po wykluciu mierzą 7,5 cm i ważą 1,5 g. Ich głowy są trójkątne i spłaszczone, oczy duże, pozbawione powiek. Nad oczami zaczynają się rzęski/kolce, które biegną wzdłuż całego ciała i kończą się u nasady ogona. Gekony orzęsione posiadają w każdej kończynie po 5 palców zaopatrzonych w pazur, a na spodniej stronie w przylgi zwiększające przyczepność do podłoża. Dodatkowym atutem gekonów orzęsionych jest chwytny ogon, spłaszczony na końcu i zaopatrzony w „poduszeczkę” z blaszkami podobnymi do tych na palcach, ułatwia on gekonom poruszanie się w śród gałęzi. Gekony posiadają zdolność odrzucania ogona w sytuacjach stresowych jako element obronny, jednakże R. ciliatus nie posiada jak inne jaszczurki, zdolności regeneracji ogona. W naturze rzadko kiedy obserwowano osobniki posiadające ogon. W związku z tym należy z tymi jaszczurkami obchodzić się bardzo ostrożnie, szczególnie z osobnikami młodymi.

Terrarium

Terrarium powinno być przede wszystkim przestronne i wysokie. Zaleca się trzymanie młodych osobników osobno, ażeby nie dochodziło do konkurencji pokarmowej, starć młodych samców, pokrycia zbyt młodych samic oraz ażeby móc bardziej kontrolować ilość spożywanego pokarmu przez danego osobnika. Dla młodych gekonów (do 4 miesiąca życia) zalecane są terraria 20 – 40 litów, dla pojedynczego dorosłego osobnika wystarcza 80 litrowe terrarium (np.: 40x40x50cm). Dorosłe osobniki trzymamy najczęściej razem, pamiętając ażeby w jednym terrarium nie trzymać dwóch samców, gdyż będą regularnie ze sobą walczyły, co może zakończyć się bardzo poważnymi obrażeniami, a nawet śmiercią słabszego osobnika. Najczęściej utrzymuje się jednego samca z 2 – 5 samicami. Minimalne terrarium dla jednego samca i dwóch samic to zbiornik 120 litrowy (np. 45x45x60 cm). Pamiętając, że im większe terrarium tym lepiej. Jeżeli chodzi o wybór podłoża dla gekona, trzeba pamiętać, aby trzymało ono wilgoć oraz chroniło je przed urazami, które może spowodować upadek. Osobiście polecam substrat kokosowy (sprasowane włókno kokosowe w kostkach, które pęcznieje w wodzie). Jeżeli chodzi o wystrój terrarium to możemy hodować gekony w prostych terrariach zaopatrzonych tylko w jakieś kryjówki np.: z wytłoczek na jajka i podłożem wyłożonym gazetami lub możemy zbudować terrarium naturalistyczne, z pokrytymi korkiem lub zaprawą ściankami, licznymi gałęziami, roślinami żywymi (np. Dracaena deremensis, Ficus benjamina, bromelie, małe gatunki filodendronów, storczyki) lub sztucznymi. Bardzo ważne w terrarium gekonów są kryjówki, które zapewniają zwierzakowi poczucie bezpieczeństwa. Odpowiednie do tego są różnego rodzaju rury korkowe, bambusy i inne. Wszystkie kryjówki, rury i ruchome elementy wystroju. powinny być odpowiedniej wielkości, tak aby gekon nie zaklinował się w środku, a także powinny być pewnie przymocowane przymocowane i zabezpieczone przed przypadkowym przygnieceniem gekona.
W terrariach możemy razem w gekonami orzęsionymi trzymać podobnej wielkości osobniki Rhacodactylus auriculatus, mniejsze gatunki scynków z rodzaju Tribolonotus i podobnej wielkości scynki z gatunku Haemisphaeriodon gerrardii. W przypadku tych drugich musimy pamiętać, że są one jajożyworodne, a małe scynki mogą paść łupem gekonów. Do naturalistycznych terrarii mona również wprowadzić większe gatunki krocionogów, które będą pełnić funkcje „służb porządkowych” oczyszczając dno terrarium z odchodów, opadłych liści i innych resztek organicznych.

Temperatura

Średnia roczna temperatura w Nowej Kaledonii to 23°C, a wilgotność wynosi 70%. Błędem wielu hodowców jest traktowanie gekonów orzęsionych jako zwierzęta z terenów gorących, tropikalnych i utrzymywanie w terrarium wysokiej temperatury. Kończy się to najczęściej przegrzaniem, stresem, a czasami nawet śmiercią zwierząt. W terrarium należy utrzymywać temperaturę 22°C – 24°C, a w miejscu najcieplejszym (pod żarówką) 29°C. W nocy temperatura może, a nawet powinna spadać w ciepłych miesiącach do 20°C, a w zimnych do 17°C. Gekony orzęsione jako nocne zwierzęta nie potrzebują w ciągu dnia dodatkowego źródła światła, jeżeli terraria stoją w jasnych pomieszczeniach i zapewnia im się cykl dzień/noc, który powinien wynosić w okresie letnim 14 godzin światła, a w zimie 10 godzin światła. W innych sytuacjach terraria można doświetlać i dogrzewać niewielkimi żarówkami umieszczonymi w lub ponad terrarium. Oświetlenie w postaci świetlówki lub żarówki UVB 2,0% jest niezbędne w przypadku posiadania w terrarium żywych roślin, a jednocześnie może mieć korzystny wpływ na gekony, jednakże nie jest ono bezwzględnie wymagane dla żadnych gekonów z rodzaju Rhacodactylus..

Wilgotność

Ażeby utrzymać odpowiednią wilgotność w terrarium (na poziomie 60 – 90%) spryskujemy je 1 – 3 razy dziennie, najmocniej wieczorem. Dostarczamy w ten sposób gekonom także wodę do picia, którą zlizują z elementów wystroju i roślin. W terrarium można umieścić niewielką miseczkę z wodą, pamiętając ażeby głębokość wody nie była za duża, gdyż gekony mogą się w niej utopić, bezpieczna ilość wody to głębokość równa grubości gekona.. Gekony rzadko piją wodę z miseczki, ale zdarzają się osobniki, które pobierają w ten sposób wodę.

Żywienie

Ciliatusy są zwierzętami wszystkożernymi. W naturze jedzą różnego rodzaju owoce, nektary oraz owady. W terrarium można podawać im miękkie owoce takie jak banany, brzoskwinie, nie pogardzą także miodem. Stosować można również gotowe owocowe dania dla niemowląt np firmy Gerber® (najlepiej sprawdzają się te o smaku bananowym, morelowym i brzoskwiniowym). Na rynku (raczej zachodnim) dostępne są również gotowe komercyjne karmy dla gekonów orzęsionych opracowane przez Allen'a Repashy, Crested Gecko Diet by T – Rex® (w słoiczkach 50 g i 1250g – w styczniu 2008 roku ciągle dostępne w sprzedaży, jednakże już nie produkowane). Pokarmy te zostaną zastąpione przez linię Repashy Superfood by T – Rex®, w postaci proszku, który w połączeniu z wodą w stosunku (objętościowym) 1:2 daje gotowy pokarm dla gekonów. Dieta dla gekonów orzęsionych różni się od pozostałych diet dla gekonów Rhacodactylus większą słodkością. Jako żywy pokarm można podawać im rożne gatunki owadów takich jak: świerszcze, szarańcza, koniki polne, karaczany, mole woskowe, jedwabniki. Bardzo ważna jest wielkość oferowanego pokarmu żywego, nie powinien on być większy niż odległość między oczami gekona, ma to szczególne znaczenie u osobników młodych. Odradzane są larwy Tenebrio molitor, ponieważ szczęki tych gekonów nie są zbyt mocne. Zazwyczaj trzymają one pokarm w szczękach przez chwilę, powoli zgniatając, zanim go połkną, nie gryząc. Dlatego owady o twardym pancerzyku lub zbyt duże nie będą najlepszym pokarmem. Niezbędnym dodatkiem w żywieniu są mieszanki witaminowo – mineralne. Dodatki wapnia np.: w postaci sepii lub preparatu Nekton MSA® (stosowany prze autora) stosujemy 2 -3 razy w tygodniu, a u młodych rosnących osobników i samic w okresie rozrodczym częściej (nawet przy każdym karmieniu). Witaminy np.: Nekton Rep® podajemy co 1 – 2 tygodnie. Dorosłe osobniki powinny być karmione 2 – 3 razy w tygodniu. Najczęściej 2 posiłki stanowi pokarm „roślinny”, a jeden pokarm „zwierzęcy”. Jako dodatek zwiększający wartość odżywczą „papek” z Gerbera® można raz w tygodniu dodać do nich spirulinę i/lub pyłek kwiatowy (bee pollen).

Rozmnażanie

Płeć u gekonów orzęsionych można łatwo rozróżnić u osobników dorosłych. U samców są bardzo dobrze widoczne zgrubienie skórne, w których znajdują się nie jak wielu myśli jądra, tylko hemipenisy (parzysty narząd kopulacyjny). Ciekawostką jest, że u młodych samców hemipenisy są całkowicie niewidoczne i prawie „z dnia na dzień” pojawia się wyraźne zgrubienie u nasady ogona, tylnie od kloaki. Dzieje się to najczęściej w wieku 6 – 9 miesięcy przy wadze 21 g i długości ciała (SVL) 7,5 cm, ale czasami u dobrze żywionych i szybko rosnących samców mogą się one pojawić już w wieku 5 miesięcy. Dojrzałość płciową osiągają po około 8 – 12 miesiącach, lecz nie powinno się ich jeszcze dopuszczać do rozrodu. Lepiej poczekać do około 18 miesięcy lub kiedy samice osiągną wagę 30g. Sezon rozrodczy trwa najczęściej od kwietnia do października. W okresie rozrodczym samce od razu zaczynają się interesować samicami i dochodzi do kopulacji. W sytuacji gdy mamy „leniwego” samca można na okres 1 – 2 tygodni oddzielić go od samic, powtórne połączenie w większości przypadków prowokuje samca do zainteresowania samicami. Samica składa po 30 – 45 dniach od kopulacji 2 jajka wielkości 18 – 20x9 mm, rocznie może złożyć od 12 do 18 jajek (rekord wynosi 22 jajka, jednakże zakończył się padnięciem samicy). Samice w tym okresie potrzebują większej ilości wapnia oraz witamin. Ważne jest, aby w okresie zimowym od listopada do marca zmniejszyć temperaturę w terrarium do 17°C – 20°C i oddzielić samca od samic, aby samica mogła odpocząć od składania jajek, ponieważ ciągłe znoszenie jajek może nawet spowodować śmierć zwierzaka. Samica najczęściej składa jaja w podłożu, doniczkach i innych wilgotnych miejscach. Ażeby nie być zmuszonym do przekopywania całego terrarium możemy umieścić na dnie terrarium pojemnik do składania jaj o wymiarach 12x12 cm, z otworem w przykrywce lub całkowicie otwarty, wypełniony wilgotnym substratem, np: mchem torfowcem lub włóknem kokosowym. Jajka należy delikatnie wyciągnąć z terrarium i nie obracając ich przenieść do inkubatora. Jako podłoże do inkubacji stosować można wermikulit, perlit lub mieszankę obu 1:1 (w stosunkach objętościowych). Ważna jest wilgotność substratu w którym umieszczamy jajka, nie powinien on być za wilgotny. Hodowcy stosują przepis, gdzie na 5 – 8 części wody przypada 10 części substratu (w jednostkach wagowych), dla przykładu na 100 g podłoża dodajemy 50 – 80 g wody. Inkubujemy jajka w dosyć niskiej temperaturze, bo już od 20°C do 29°C, temperatura optymalna to 24,5°C – 25,5°C, embriony przetrwają nawet chwilowe spadki temperatury do 17°C – 20°C, natomiast wyższe temperatury są niewskazane, a temperatura 31°C i więcej zabija zarodki. Czas inkubacji zależy od temperatury i trwa od 60 (przy temperaturze 25,5°C - 29°C) do 140 dni (przy temperaturze 20°C – 22°C). U gekonów orzęsionych podobnie jak u innych gatunków gekonów płeć jest determinowana temperaturą inkubacji (TSD), w czasie pierwszych 2 – 3 tygodni. Wpływ temperatury na płeć u gekonów orzęsionych nie jest tak dobrze poznana jak u np gekona lamparciego (Eublepharis macularius). Większość autorów podaje, iż inkubacja w temperaturze 21ºC – 24ºC daje rozkład płci 50:50 lub 40:60 (samce:samice). Frank Fast podaje, że w temperaturze 24,5°C – 25,5°C stosunek płci jest 1:1, przy temperaturze 20°C – 22°C większy odsetek to samice 2:1 a nawet 3:1, a przy temperaturze 26,5°C – 29,5°C większość to samce. Po 3 tygodniach, gdy płeć jest już zdeterminowana możemy ustawić temperaturę inkubacji na 24,5°C – 25,5°C, co przyspieszy wylęg.

Odmiany koloru i wzoru

Gekony orzęsione są zwierzętami polichromatycznymi, występują w wielu kolorach i wzorach na ciele Większość wzorów i kolorów jest uwarunkowana genetycznie, jednakże nie do końca są one jeszcze wszystkie poznane. Intensywność barwy gekona może być uwarunkowana porą dnia, ogólnym stanem zdrowia, sposobem odżywiania i stopniem zestresowania. W ciągu dnia, generalnie barwa ciała jest ciemniejsza, jakby przygaszona (w celu ukrycia się wśród np.: liści), w nocy intensywność ubarwienia się zwiększa. Ubawienie skóry gekonów, zależy od ułożenia, ilości i występowania w skórze właściwej komórek barwnikowych zwanych chromatoforami. Wyróżnia się 3 rodzaje chromatoforów:

- Ksantofory – znajdują się najbardziej powierzchniowo w obrębie skóry właściwej, produkują czerwone i żółte barwniki pterydynowe, część z ksantoforów posiada także zdolność magazynowania w wakuolach, pobieranych z pokarmem żółtych i czerwonych barwników karotenoidowych
- Iridofory – znajdują się poniżej ksantoforów, nie syntetyzują barwników, lecz zawierają struktury, które odbijają lub rozszczepiają światło (kolor biały, niebieski i zielony u gadów pochodzi z odbicia światła przez tą warstwę komórek)
- Melanofory – leżą najgłębiej, produkują brązowo – czarny barwnik melaninę i żółtawą eumelaninę.

Kolory

Pod względem koloru możemy gekony orzęsione podzielić na kilka grup:
1.Grupa brązowa
- Buckskin – gekony o umaszczeniu brązowym brązowo – żółtym lub brązowawym, czasami to umaszczenie nazywane jest jako „normalne”, gdyż gekony w naturze są najczęściej takiego koloru,
- Olive – gekony o umaszczeniu oliwkowym, z niewielkimi dodatkami zieleni,
- Chocolate – gekony o umaszczeniu ciemniejszym niż buckskin, czasami prawie czarne.

2.Grupa czerwona
- Salmon (Peach&Red) – jest to jeden z najtrudniejszych kolorów do uzyskania, gekony są koloru brzoskwiniowo – czerwonego, z niewielkim dodatkiem koloru oliwkowego, z wiekiem kolor może się tracić i przechodzić w Buckskin,
- Orange – gekony o umaszczeniu jaśniejszym niż Salmon, z większym dodatkiem żółtego, umaszczenie to jest trwalsze niż Salmon, a jeżeli już zmienia się to raczej w Sulfur niż Buckskin,
- Red – gekony o ubarwieniu czerwonym, uzyskane dzięki selektywnej hodowli,
- Rust – gekony o ciemnym umaszczeniu powstałym z połączenia umaszczeń Orange i Chocolate, ubarwienie może być tak ciemne jak u Chocolate, ale zawsze ze śladami koloru pomarańczowego, lub całkowicie jasne, ale z dodatkami czekoladowego.

3.Grupa żółta
- Yellow – gekony o bardzo jasnym ubarwieniu (rzadko ciemniejące), koloru żółtego z niewielkimi dodatkami brązu i czerwieni,
- Sulfur – gekony o ubarwieniu ciemno żółtym do pomarańczowego,
- Cream – gekony o ubarwieniu kremowo – białym, na ten moment nie występuje jeszcze jako Patternless lecz najczęściej w odmianie Fire i Pinstripe
Osobniki zaraz po wykluciu i młode bardzo często mają intensywnie czerwony lub żółty kolor, jednakże nie można na tej podstawie przewidywać koloru dorosłych osobników, gdyż bardzo często się on zmienia. W wieku 3 – 4 miesięcy zauważalne są pierwsze oznaki tego jakiego koloru będzie dorosły osobnik. A w pełni wybarwione są już 6 miesięczne osobniki.

Wzory

- Patternless – ma bardziej lub mniej jednolity kolor bez wzorów na ciele.
- Fire – inaczej nazywany (flame) charakteryzuje się jasnym ubarwieniem na głowie i grzbiecie, z niewielkimi ciemnymi dodatkami, wyraźnie odgraniczonym od reszty ciała, na granicy rzędów kolców. Na kończynach i bokach ciała dominuje raczej podstawowa barwa, ew. z niewielkimi jaśniejszymi przebarwieniami.
-- Harlequin – jest to odmiana Fire z wyraźnymi jaśniejszymi przebarwieniami na bokach ciała i kończynach
-- Halloween – brązowo – pomarańczowy gekon odmiany Fire
-- Creamsicle – ciemno pomarańczowy i kremowo – żółty gekon odmiany Fire
-- Chocolate&Cream – czekoladowo – brązowy i kremowy gekon odmiany Fire
- Chevron – to osobniki podobne do Fire ale bez wzoru na głowie.
- Brindle – charakteryzuje się jasnym tłem całego ciała i ciemnym marmurkowym wzorem.
- Dalmatian – jest to wzór charakteryzujący się pojawianiem na całym ciele w różnej ilości małych plamek, jest to cecha niezależna i może się łączyć z innymi wzorami. Plamki mogą być koloru: czarnego, czerwonego, pomarańczowego, białego lub żółtego.
- Pinstriped/Pinstripe – określane są w ten sposób gekony odmiany Fire lub Harlequin u których kolce na grzbiecie po obu stronach ciała są białego lub jasnego koloru, tworząc wyraźną linię, jeżeli wzór jest ciągły określa się takie gekony jako Full pinstripe, a jeżeli wzór jest przerywany to Partial pinstripe
- White fringed – charakteryzuje się białymi pasami na tylnej krawędzi kończyn tylnych. Jest to kolejna niezależna cecha i może występować w połączeniu z innymi.
- White spots – u takich osobników na bokach ciała pojawiają się jasne lub białe plamy, które z wiekiem mogą ciemnieć, jednakże czasami pozostają wyraźnie białe.
- Tiger – odmiana u której na bokach ciała pojawiają się pasy przechodzące przez grzbiet na druga stronę ciała.
Poszczególne odmiany wzoru mogą jednocześnie występować u jednego osobnika.
U gekonów orzęsionych występują nie tylko odmiany koloru i wzoru ale także odmiany „strukturalne”
- Crowned – osobniki tej odmiany charakteryzują się większą, bardziej spłaszczoną głową i bardzo silnie rozwiniętymi kolcami na głowie.
- Hairy/Beaded – To osobniki o bardziej wyraźnym grzebieniu kolców wzdłuż grzbietu
- Fury – to osobniki Hairy z dodatkowo o wiele mniej wyraźnymi łuskami na grzbiecie

Autor Loktok, zakaz kopiowania i wykorzystywania całego tekstu lube jego fragmentów bez zgody autora.